مواد شیمیایی پر کاربرد در صنعت داروسازی کدامند؟
آزمایشگاه‌های دارویی محلی برای تحقیق و انجام آزمایشات داروسازی هستند به منظور ساخت دارو. در این آزمایشگاه‌ها مواد مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند که هر آزمایشگاه دارویی باید مقداری از آن‌ها را به صورت ذخیره داشته باشد. در ادامه مهم‌ترین مواردی که باید در هر آزمایشگاه دارویی لحاظ شود را معرفی می‌کنیم.
پیشنهاد ویژه :تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی براساس متدهای روز دنیا
مهم‌ترین مواد در آزمایشگاه‌های دارویی
آب
آب یکی از مواد اساسی در هر آزمایشگاه است و به عنوان حلالی بسیار مهم به کار می‌رود. آب هیچگونه خاصیت سمی و خطرناک ندارد و محیط خوبی برای بسیاری از آزمایشات دارویی و شیمیایی است.
اتیل الکل یا اتانول
اتیل الکل یا اتانول همان الکل رایج است. از ترکیب آب و الکل می‌توان محیط‌های مناسبی برای برخی آزمایشات فراهم کرد. الکل یکی از حلال‌های دارویی است که در آب هم حل می‌شود. سورفکتانت‌ها یا عوامل فعال بسیاری وجود دارند که در الکل حل می‌شوند. از این رو اتانول یا الکلی معمولی باید در آزمایشگاه‌های دارویی موجود باشد.
گلیسیرین
گلیسیرین نوعی الکل قندی است که به دلایل مختلفی در آزمایشگاه‌های دارویی استفاده می‌شود. از گلیسیرین برای تولید طیف وسیعی از مواد قلیایی، خنثی و تانن استفاده می‌شود.
پروپیلن گلیکول
این ماده در فرایند عصاره‌گیری در انواع فرمولاسیون‌های دارویی نقش مهمی دارد. پروپیلن گلیکول به عنوان حلال بهتر از گلیسیرین عمل می‌کند از این رو بهتر است به جای گلیسیرین از این ماده استفاده شود. از این ماده برای کاربرد فنول‌ها، داروهای سولفا، باربیتورت‌ها ویتامین‌های آ و د اکثر آلکالوئید‌ها و بی‌حسی‌های موضعی استفاده می‌شود.
سورفکتانت
سورفکتانت یا ماده فعال سطحی، ماده ای است که کشش سطحی مایعات را کاهش می‌دهد. آن‌ها مولکول‌‌های دو قطبی هستند، به این معنی که یک انتهای آن‌ها آب دوست (هیدروفیلیک) و انتهای دیگر آب گریز (هیدروفوبیک) است. این ساختار دوقطبی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا در رابط بین مایعات و هوا یا سایر مایعات جذب شوند و کشش سطحی را کاهش دهند. بسته به ماهیت ناحیه قطبی، سورفکتانت‌ها دارای انواع مختلف هستند. که سورفکتانت آنیونی و غیر یونی متداول‌تر هستند. انواع سورفکتانت‌ها عبارتند از:
- سورفکتانت آنیونی مانند سدیم لوریل سولفات
- سورفکتانت کاتیونی مانند تری آلکیل آمونیوم
- سورفکتانت دوقطبی مانند گلیسین و پرولین
- سورفکتانت غیر یونی به دلیل سمیت کمتر و ماندگاری بیشتر در گردش خون در صنعت دارویی کاربرد بیشتری دارد مانند پلی اتیلن گلیکول
پیشنهاد ویژه : خرید مواد شیمیایی آزمایشگاهی از برندهای معتبر
مواد نگهدارنده
بسیاری از مواد غذایی و دارویی وقتی در معرض اکسیژن قرار می‌گیرند به سرعت فاسد می‌شوند. برای نگهداری محصولات مختلف از خراب شدن می‌توان به دو روش فیزیکی و شیمیایی عمل کرد. در حفاظت شیمیایی میزان مشخصی از مواد نگهدارنده به ماده مورد نظر اضافه می‌شود. ترکیبات مختلفی مثل ترکیبات آروماتیک، فنولیک و ترپن‌ها اثرات ضد میکروبی دارند. اکثر مواد ضد میکروبی باکتریواستاتیک هستند تا کشنده باکتری. این مواد افزودنی فعالیت باکتری‌ها را متوقف می‌کنند و به این صورت فاسد شدن نمونه را به تعویق می‌اندازند.
عوامل تعلیق
با استفاده از این مواد رسوب کردن محلول‌ها به تعویق می‌افتد. این مواد ویسکوزیته مایعات را افزایش می‌دهد و باعث گرانروی آن می‌شوند. به دلیل ویژگی‌های خاصی که این مواد به محلول‌ها می‌دهند از آن‌ها در ساخت داروهای مختلف استفاده می‌شود.
نمونه‌ای از عوامل گرانروی
- مشتقات سلولز (به عنوان مثال، متیل سلولز، میکروکریستالین سلولز، کربوکسی متیل سلولز، اتیل سلولز، هیدروکسی اتیل سلولز، هیدروکسی پروپیل سلولز و هیدروکسی پروپیل متیل سلولز و غیره)
- رس (به عنوان مثال هکتوریت، بنتونیت، آلومینیوم و/یا سیلیکات منیزیم)
- صمغ‌های طبیعی (به عنوان مثال، اقاقیا، گوارگام، کتیرا، زانتان گام، آلژینات‌ها، صمغ کاراگینان و لوکاست)
- پلیمرهای مصنوعی (به عنوان مثال، کربومرها، پلی وینیل پیرولیدون، پلی وینیل الکل و پلوکسامر) و ترکیبات متفرقه (به عنوان مثال، سیلیکون دی اکسید کلوئیدی و سیلیکات)
- عامل کیلیت کننده (کلاته کننده)
شیرین کننده‌ها
در بسیاری از دارو‌ها برای مصرف راحت‌تر از شیرین‌کننده‌ها استفاده می‌کنند. از این شیرین‌کننده‌ها برای طعم دادن به دارو‌هایی که در حالت عادی اصلاً مزه و طعم خوبی ندارند استفاده می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به ساکارز، سوربیتول، مانیتول، سدیم ساخارین، زایلیتول، شربت ذرت با فروکتوز بالا و غیره اشاره کرد. داروهای شیرین فاقد قند حاوی آسپارتام برای بیماران دیابتی مناسب بوده و باعث پوسیدگی دندان نمی‌شوند.
عوامل ضد کف
عوامل ضد کف مانند سیمتیکون (پلی دی متیل سیلوکسان)، روغن پارافین و فسفات‌های آلی با کاهش کشش سطحی و اتصال منسجم فاز مایع مانع کف کردن دارو می‌شوند.
عوامل امولسیون کننده
عوامل امولسیون‌کننده باعث کاهش کشش سطحی و جلوگیری از ادغام قطرات می‌شوند. به عنوان مثال می‌توان به لوریل سولفات سدیم، ستریماید و غیره اشاره کرد.
عوامل لخته سازی
این عوامل بیشتر در داروهای مایع استفاده می‌شود و مانعی برای جمع شدن جامدات معلق است.
در پایان
آزمایشگاه‌های دارویی برای انجام آزمایشات نیاز به ابزار‌ها و مواد مختلفی دارند تا بتوانند عوامل مؤثر در دارو را ایجاد کنند. برخی از این مواد نقش فعال‌کننده واکنش و برخی نقش ایجاد محیط مناسب برای واکنش اصلی دارند. حلال‌ها در این میان جایگاه ویژه‌ای دارند که بررسی جداگانه‌ای را می‌طلبد. در مقاله حاضر مهم‌ترین حلال‌هایی که در محیط آزمایشگاه‌های دارویی به صورت مداوم استفاده می‌شود را معرفی کردیم.